سودآورترین طنزپرداز ایرانی
رضا عطاران نویسنده، کارگردان و یکی از سودآورترین بازیگران طنز ایرانی است. او شاید تنها بازیگر این مرزوبوم است که بدون داشتن، چشمان رنگی، قدوقامت بلند و ورزیده و برو روی خیلی زیبا از لفظ سوپراستار برایش استفاده‌شده است. در مقطعی نام رضا عطاران بیش از هر نام دیگری مخاطبین را به سمت سالن‌های سینما می‌کشاند. «نهنگ عنبر»، «من سالوادور نیستم»، «طبقه حساس»، «ورود آقایان ممنوع» و ... ازجمله آثاری هستند که موفقیتشان در گیشه را بیش از هر عامل دیگری، مدیون شهرت و محبوبیت رضا عطاران هستند.
تولد یک سوپراستار معمولی
رضا عطاران بیستم اردیبهشت 1347 در یکی از محله‌های قدیمی مشهد متولد شد. محله‌ای که آن زمان به محله گاراژ دارها شهرت داشت. دو خواهر بزرگ‌تر از خود دارد و پدر و مادرش از اهالی بخش کاخک شهرستان گناباد در استان خراسان بودند. عطاران درحالی‌که یک سال بیشتر نداشت مادرش را در اثر زلزله‌ای در منطقه کاخک از دست داد. او هم مانند خیلی از هنرمندان دیگر دوران دبیرستانش را در رشته‌ای غیر هنری گذراند. دیپلم اقتصاد گرفت و بعدازآن برای ادامه تحصیل در رشته طراحی صنعتی وارد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران شد. رشته و دانشگاه جدیدش به هر صورت او را بیشتر به بازیگری نزدیک‌تر می‌کرد. به‌قدری که او علی رقم علاقه‌اش به طراحی صنعتی کاملاً از آن رشته دور شده و اکنون همان‌طور که میدانید در سینما و تلویزیون گذران عمر می‌کند.
آغاز فعالیت حرفه‌ای
نقطه آغاز فعالیت حرفه‌ای رضا عطاران در عرصه درام، بازیگری تئاتر در زادگاهش مشهد است. او در سال 1360 بازیگری بر روی صحنه‌های تئاتر را زیر نظر مرحوم حسن حامدی شروع کرد. جالب اینجاست که در آن دوران رضا عطاران تماماً نقش‌های غیر کمیک بازی کرد. این همکاری تا فوت حسن حامدی در 1371 ادامه پیدا کرد. رضا عطاران پس‌ازآن در تهران هم زیر نظر دکتر قطب‌الدین صادقی آموزش تئاتر می‌دید.
رضا عطاران در تلویزیون
رضا عطاران در سال 1369 با مجموعه «بیداران» به کارگردانی اصغر عبدالهی به تلویزیون آمد. مجموعه «پرواز 57» در سال 1372، آغاز آشنایی عطاران با مهران مدیری بود. بعدازآن هم در مجموعه طنز «سال خوش» ساخته مهران مدیری، به همراه بازیگرانی مثل رضا شفیعی جم، نصرالله رادش، ارژنگ امیر فضلی، نادر سلیمانی و ... به ایفای نقش پرداخت. رضا عطاران در مجموعه‌های «ساعت خوش» و «پرواز 57» علاوه بر بازیگری، نویسندگی بعضی از آیتم‌ها را هم بر عهده داشت. پس‌ازاین دو مجموعه همکاری او با مهران مدیری تا مدت طولانی قطع شد. گفته می‌شد با مهران مدیری دچار مشکل شده که البته این موضوع بعدها توسط خودش تکذیب شد. این دو پس از سال‌ها در فصل دوم «قلب یخی» همبازی شدند. عطاران پا را از نویسندگی هم فراتر گذاشت و در سریال‌های طنز «سیب خنده» و «مجید دلبندم» کارگردانی را در تلویزیون آغاز کرد. بعد از آن‌هم چندین و چند سریال کمدی دیگر که رضا عطاران در آن‌ها به فعالیت‌های مختلف پرداخت. او در مجموعه محبوب و خاطره‌انگیز «زیر آسمان شهر» نویسنده و مشاور مهران غفوریان بود. «کوچه قاقیا»، «خانه‌به‌دوش»، «متهم گریخت» و ... را ساخت که همگی از محبوب‌ترین سریال‌های طنز تلویزیون است. خاطرات بسیاری از طنز دوستان ایرانی در ایام رمضان و نوروز با سریال‌های رضا عطاران اجین شده است. سعید آقاخانی، سامان مقدم، مجید صالحی، مرضیه برومند، سیروس مقدم و ... دیگر کارگردانانی هستند که رضا عطاران در سریال‌های تلویزیونی با آن‌ها همکاری کرده است. سریال «نقطه سرخط» آخرین حضور رضا عطاران در تلویزیون به‌عنوان بازیگر بود که در سال 1390 از شبکه 3 سیما پخش شد. رضا عطاران هم‌اکنون در حال بازی در پروژه جدید داوود میرباقری به نام «ماه تی تی» است که به‌زودی از شبکه نمایش خانگی منتشر خواهد شد.
سلام سینما
و اما رضا عطاران این روزها بیشتر از همه‌چیز مشغول سینما است. سینمایی که او را تبدیل به سودآورترین سوپراستار ایرانی کرد. اولین بار در سال 1376 با «کلید ازدواج» ساخته داود موثقی نامش بر تیتراژ یک فیلم سینمایی آمد. بعدازآن بازیگر آثاری از ایرج طهماسب، علیرضا داوود نژاد و ... شد. سال 86 رضا عطاران دیگر یکی از چهره‌های محبوب سینمای ایران بود و در فیلم‌های مثل «قرنطینه» و «توفیق اجباری» به‌تنهایی بار طنز فیلم را به دوش می‌کشید. در هر اثر بیشتر درخشید و کم‌کم تبدیل به یک سوپراستار شد. همین‌که نام او در پوستر یک فیلم سینمایی باشد کافی بود تو آن فیلم تبدیل به یک اثر پرفروش شود. رضا عطاران به بازیگر تقریباً ثابت فیلم‌های عبدالرضا کاهانی تبدیل شد و در 3 اثر با وی همکاری کرد. عطاران در «دهلیز» اثر سینمایی بهروز شعیبی، بازی متفاوتی ارائه داد و ثابت کرد توانایی بازی در نقش‌های جدی و احساسی را هم دارد. اما بیشترین سود را از محبوبیت رضا عطاران، کارگردانانی مثل سامان مقدم و منوچهر هادی بردند. هر دو قسمت سری سینمایی «نهنگ عنبر» با بازی رضا عطاران هر بار پس از اکران رکورد فروش تاریخ سینمای ایران زدد که البته «نهنگ عنبر 2» همچنان در رتبه اول فروش قرار دارد. فیلم سینمایی «من سالوادور نیستم» به کارگردانی منوچهر هادی هم یکی از دیگر فیلم‌هایی است که رضا عطاران به‌تنهایی بار طنز آن را به دوش می‌کشد و جز پرفروش‌ترین آثار سینمایی است. رضا عطاران همچنین با کارگردانی مثل محسن تنابنده، سعید سهیلی، کمال تبریزی، بهروز شعیبی، داریوش مهرجویی، شهرام حسینی و... در سینما همکاری کرده است. سوپراستار متفاوت هم‌اکنون فیلم‌های «هزارپا» ابوالحسن داوودی، «ما شما را دوست داریم خانم یایا» عبدالرضا کاهانی و «توفیق اجباری» به کارگردانی محمدحسن لطیفی را در نوبت اکران دارد. او همچنین تاکنون سه بار نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم فجر شد که برای فیلم «طبقه حساس» موفق برای دریافت این جایزه هم شد.
نویسندگی و کارگردانی
این بازیگر کوشا و طناز در سینما هم خود را به بازیگری محدود نکرده است. رضا عطاران در سینما در نقش نویسنده و کارگردان هم حضورداشته است. «خوابم ِمیاد» اولین تجربه کارگردانی او در سینما بود که در سال 1390 اکران شد. «رد کارپت» و «دراکولا» هم در سال 92 و 94 به روی پرده سینما آمد. البته رضا عطاران در کارگردانی سینما هیچ‌گاه به موفقیت بازیگری‌اش نرسیده است.
رضا عطاران بازیگری را بیش از نویسندگی و کارگردانی دوست دارد و اظهارنظر جالبی در مورد بازیگری دارد. او می‌گوید: «گرایش اصلی من بیشتر به بازیگری است، آن‌هم به دلیل وجود کلمه بازی، در کلمه بازیگری که اسمش رویش است. بازیگری برای من مثل یک سرگرمی است که تنها در یک بخش مسئولیت پیدا می‌کنی؛ اما وقتی کارگردان باشی، مسئولیت تمام کار بر گردن توست. کارگردانی یا موهایم را می‌گیرد یا سفید می‌کند.» در مورد نویسندگی هم عنوان می‌کند، که چون تنبل است کمتر به سراغ آن می‌رود. هرچند با نگاهی بر کارنامه کاری این هنرمند مشهدی متوجه مشویم، او در مقام نویسندگی و کارگردانی هم تجربیات فراوانی دارد و این اظهارات او شاید نوعی شکسته‌نفسی است.
زندگی خصوصی و علایق
از همه این‌ها که بگذریم، رضا عطاران نقاش و خطاط ماهری هم است. علاقه عجیبی نیز به فوتبال دارد و تیم فوتبال هنرمندان را پایه‌گذاری کرده است. نزدیکانش میگویند غرور در زندگی‌اش جایی ندارد و بسیار شوخ و خودمانی است. عطاران نگاه خوش‌بینانه‌ای نسبت به زندگی دارد. ازخودگذشتگی را یکی از راه‌های رسیدن به خوشبختی می‌داند. از طرفداران پروپاقرص سیگار بهمن می‌باشد و مدتی است به تشویق همسرش گیاهخواری را شروع کرده است.
ازدواج
رضا عطاران در سال 1373 با خانم فریده فرامرزی که برای بازی در فیلم «صندلی خالی» نامزد سیمرغ بلورین نقش مکمل زن جشنواره فجر شده بود، ازدواج کرد. این ازدواج درست 2-3 هفته بعد از ممنوع الکار شدن رضا در صداوسیما صورت گرفت. رضا عطاران در آن زمان مجبور بود برای امرارمعاش دست به کارای جالبی بزند. او حتی مدتی دفتر توزیع مواد غذایی دایر کرده و با یک وانت زامیاد آبی مواد غذایی در سوپرها پخش می‌کرد. باور کنید یا نه، این زوج هنرمند شرط کردند، هیچ موقع بچه‌دار نشوند و تا الآن هم روی حرفشان مانده‌اند.
حواشی
رضا عطاران در نشست فیلم سینمایی «طبقه حساس» در جشنواره فجر عنوان کرده بود: «من برای خنداندن مردم حاضرم شلوارم را هم پایین بکشم.» این اظهارنظر بی‌جواب نماند و جمشید مشایخی در واکنش به آن گفت: «آقای عطاران شما می‌توانستید برای خنداندن مردم بگویید از بالای درخت تبریزی به پایین می‌پرم. نه آنکه آن حرف زشت که من از گفتن آن خجالت می‌کشم را به زبان بیاورید. آن‌وقت ما به خاطر این بی‌اخلاقی‌ها به او جایزه هم می‌دهیم.» البته وی در مصاحبه که با احسان علیخانی در تلویزیون داشت، ماجرای صحبت‌های جنجالی‌اش در آن نشست را سوءتفاهم قلمداد کرد.
در جشن خانه سینما، درحالی‌که با هانیه توسلی برای اهدای جایزه روی سن آمده بود در کنایه‌ای به هفته‌نامه یالثارات گفت: «به خدا من و خانم توسلی لباس‌هایمان را ست نکردیم. بعد از جشن حافظ می‌ترسیدم پیراهن قرمز بپوشم. از بعضی‌ها بیشتر از خدا می‌ترسیم چون خدا خیلی جاها می‌گذرد اما دوستان به ما فحش ناموس می‌دهند.»
